ලාෆින් බුද්ධ සංකේත, ප්‍රතිමා ලංකාවට ගෙනාවේ ෆෙන්ෂුයි බිස්නස් එක ලංකාවේ පටන් ගත්ත උදවිය. ඒ අය කවුද කියල නොකිව්වට හැමෝම ඉතින් දන්නවනෙ. ඉතින් මේ සංකේතය මාකට් උනේ වාසනාව, ධන නිදාන ලබා දෙන අයිටම් එකක් විදිහටයි. ලෝකෙත් ඒක එහෙම තමා. තමුන්ගේ ව්‍යාපාරික ස්ථානේ, ගෙදර වගේ ඕනෑම තැනක කාසි කිහිපයක් එක්ක පේන්න තිබ්බම හරි. ඒත් මේකට ෆෙන්ෂුයි පටන්ගත්ත චීනයෙ අය කිව්වේ "බුධායි" කියල. (රෙදි ගෝනිය වගේ අරුතක් තියෙනව කියල තමයි කියන්නේ). මේ බුධායි කියන්නේ චීන 'චාන්' බුදුදහමේ (ජපානයට යද්දී මෙය සෙන් බුදුදහම උනා) එන එක්තරා භික්ෂුවක්. මේ භික්ෂුව චාන් බුදුදහමේ මූලික හරය වන සරල කම, අල්පේච්චතාව අනුව තම ජීවිතය ගත කරපු කෙනෙක්. එතකොට මෙයාගේ ඇඳුම්, පැලඳුම් උනත් එහෙමයි සකස් උනේ. එක තැනක ජීවත් නූන මේ භික්ෂුව සංක්‍රමණය කරමින් තමයි කාලය ගත කළේ. ඒ අතර තමයි ගම්මානවල නවාතැන් ගනිමින් (වැහි කාලේට වගේ) ජනයාත් එක්ක ආශ්‍රය කරන්න ඉඩ හදා ගන්නේ. මෙයත් එක්ක ලඟින්ම ඉන්න පොඩි මල්ලකුත් තියෙනව.
ඓතිහාසික චරිතයක් නිසා ගිලිහුණු හා එකතුවුණු කතා බොහොමයි. (හරියට පුරාවෘත්තයක් වගේ). මේ භික්ෂුව 10 වන ශතවර්ෂයේ හිටිය කියල තමයි කියන්නේ. සරල වස්ත්‍රයකින් සැරසිල ඉන්න, මහත තට්ට හිසක් ඇති කුඩා මල්ලක් රැගත් මේ භික්ෂුව සංකේතවත් කරන්නේ එදා චීන ජන සමාජයත්, භික්ෂු පිරිසේ නියෝජනයත් හා බුදු දහමේ මූලික හරයත් කියන දේවල්. මහායාන බුදුදහම ජපානයට ඇතුල්වීමත් එක්ක මේ 'බුධායි' භික්ෂුවව ජපන් සමාජයද දැන ගන්නව. (පස්සේ තවත් රටවල ව්‍යාප්ත උනා). ඒ ඔස්සේ ජපන් සමාජයේද කතා සමග මුසුව බුධායිගේ චරිතය තවත් වර්ධනය උනා. උන්වහන්සේ ළඟ ගුප්ත බල, ශක්ති ඇතිව හිටිය කියල සමහර කතාවල තියෙනව. එක කතාවක් තමයි මේ භික්ෂුව බොහොම කඩවසම්ව හිටිය ඒ නිසා බොහෝ මිනිසුන් මේ භික්ෂුවව බුදුන්ගේ රුව සමග සසඳන්න ගිහින් තියෙනව. මේක නුසුදුසු නිසා මෙයා තමුන්ගේ ශක්තියෙන් කැත, තරබාරු සිරුරුකට මාරුවී ජීවත් වෙන්න පටන් අරගෙන තියෙනව කියල තමයි තියෙන්නේ. (ඒ වෙන කෙනෙක් කියලත් සමහර තැන්වල තියෙනව / සමහර තැන්වල බුධායි කියන්නේ හොටෙයි කියන කෙනාට කියලත් කියනව). තවත් ප්‍රසිද්ධ කතාවක් තියෙනව මේ භික්ෂුව බොහෝ සෙයින් ගැමියන්ට උදව් උපකාර කරමින් සීත කාලයේද විවෘත තැනක නිදාගෙන අල්පෙච්චව ජීවත් වෙලා තියෙනව. දිනක් මෙහෙම ඉන්න භික්ෂුව මරණයට පත්වෙලා ඉද්දි ගම්මුන්ට හම්බවෙනව. එතන කොලේක සටහන් කරල තිබිල තියෙනව මම අනාගත මෛත්‍රී බුදුන් කියල.
මේ බුධායි භික්ෂුව මල්ලත් අරගෙන ගමන් යනකොට මෙයාගේ පස්සෙන් එන ළමයින්ට කතා කියල දීල සතුටට පත්කරලා තියෙනව. සමහර වෙලාවට කාසිත් ඒ අයට දීල තියෙනව දුප්පතුන්ගේ ළමයි නිසා. ඒ සිද්ධි සමහරෙක්ව චිත්‍රයට නගලත් තියෙනව පසුකාලේදී. (අපි භික්ෂුවක්ව දන්නේ කහ සිවුරත් එක්ක උනාට චීන, ජපන්, තායිලන්ත රටවල ඒක එහෙමම නෑ. සමහර භික්ෂුන් හිස්වැස්මවල්, පටි සහිත පාවහන් පවා පාවිච්චි කරනව).
තවත් මත -
•බොහෝ අය අනාගත බුදුන් ලෙස සැලකුවෙ මෙම භික්ෂුවගේ කරුණාවන්තකම, නොඇලී සිටීම වගේ ගුණ තිබුණ නිසායි.
•නිතරම සිනහවෙන් සිටි නිසාත් හොඳ ගතිගුණ තිබුණ නිසාත් ඔහුව සිනාසෙන බුදුන් ලෙස සලකල තියෙනව.
•ඔහුව අනාගත මෛත්‍රී බුදුන් ලෙසද හඳුන්වා තියෙනව. (අනාගත බුදුවරයෙක් කෙබඳු දැයි කිසිවෙක් නොදන්නා නිසා මේ කියමන වැරදි යයි වර්තමානයේ සමහරුන් තර්ක කරයි)
•මේ රූපය බුදුන් නොව අතීතයේ ජීවත් වූ භික්ෂුවක් බව කරුණු සෙවූ බොහෝ දෙනාට හමුවිනි.
ඉතින් මේ කතා එක්ක හොඳටම පේනව මේ පිළිමෙ, රූපෙ ඉන්නේ අපි දන්න බුදු හිමියන් නෙමේ කියල. ඒත් කූට වෙළඳුන් සල්ලි කෑදර කමට මේක හඳුන්වල දුන්න "ලාෆින් බුද්ධ" කියල. මේ වචන අවුළ සමහර විටදි "බුධායි" හා "බුද්ධ" ඉංග්‍රීසියට පරිවර්තනය කරද්දී ඇති වෙච්ච දෙයක් වෙන්න පුලුවන්. මොකද budhaa - buddha දෙකම එක විදිහටකට තමා ලියන්න වෙන්නෙ සහ කියන්න වෙන්නෙ. එත් ඉතින් ලංකාවවේ මේ පිළිම විකුනන්න ගත්ත අයට ඒක තේරුම් ගන්න බැරි තරම් මෝඩද?.. එතකොට අපේ අය වාසනාවන්ත වෙන්න උදව් ඉල්ලං යන්නෙ මේ වගේ අයගෙන්ද?.. නැත්තං මෙයල ඇත්තටම මේ අයිටම් එක මාර්කට් කරන්න ලේසි නිසා දන්න නමකින්ම මෙහෙ ගෙනත් දැම්ම. (බුදුන් කවුරු උනත් සල්ලිනෙ වැදගත්). ඔය දෙකෙන් එකක්... මොකක් හෝ නමුත් අන්තිමේදී උනේ බෞද්ධයන්ගේ ශාස්තෘන් වහන්සෙ වන බුදුරජාණන් වහන්සේට නිගරුවක් හා බුදුදහමට අපහාසයක් විතරයි. ඒත් ඉතින් අපේ යටත් එච්චර ගානක් නෑ වගේ ඒ ගැන. මොකද ඔය පිළිම දුන් අල්ල අල්ල තියන් ඉන්න වැඩි පිරිසක් බෞද්ධ කියන අයමනෙ.